Sürekli İşlem Denetimlerinin Doğu Avrupa’daki Yükselişi 

Kısa bir süre önce, vergi sahtekarlıklarıyla mücadele etmek ve KDV açığını azaltmak isteyen birkaç Doğu Avrupa ülkesinin, bu konuda etkili bir araç olan sürekli işlem denetimlerini (CTC) uygulama yolculuklarına başladıklarını gördük.  

CTC çerçevelerinin yapısı, kapsamı ve uygulaması değişebilse de, hepsinin ortak bir özelliği var: İşletmeler için operasyonel verimlilik sağlamak ve vergi kaçakçılığına karşı mücadele etmek için iş verileri üzerindeki devlet kontrolünü artırma gayesi.  

Gelin, Doğu Avrupa’daki CTC gelişmelerinden bazılarını daha yakından inceleyelim.  

Slovakya 

Slovakya Maliye Bakanlığı, ülkede bir CTC projesinin başlatılması yönünde mevzuat hazırladığı yaptıklarını duyurdu. Bu gelişme, Slovakya’nın İtalya, Macaristan ve İspanya gibi ülkelerin izinden gittiği anlamına geliyor. Ülkenin bunu yapmasındaki amaç; Slovakya’nın KDV açığı oranını (%20) AB ortalamasına (%11) çekmek ve ticari işlemlerin temelindeki gerçek zamanlı bilgileri elde etmek.

Slovakya’da önerilen CTC projesi, işletmelerin, ticari iş ortaklarına fatura düzenlemeden önce ilgili vergi dairesine fatura verilerini raporlamalarını ve aynı şekilde, ticari tarafların da alınan faturalarını bildirme yükümlülükleri olmasını gerektiriyor. Söz konusu verilerin, lisanslı bir muhasebe yazılımı veya devlete ait bir portal (şu anda geliştirme aşamasında) üzerinden gönderilmesi gerekiyor.  

Mart 2021’de yasa tasarısına ilişkin sonuçlanan kamuoyu istişaresi, Slovakya devletinin mevzuat sürecinde istikrarlı bir ilerleme kaydettiğinin bir göstergesi oldu. Ancak henüz uygulamanın yürürlüğe girmesi konusunda bir tarih duyurulmadı. 

Bulgaristan 

CTC’leri piyasaya sunmaya çalışan bir diğer ülke de Bulgaristan. Bulgaristan’ın vergi otoritesi olan Ulusal Gelir Dairesi (NRA), e-faturaları ve faturaların vergi dairesine iletilmesini zorunlu kılmayı değerlendirdiğini duyurdu. Faturaların vergi dairesine iletilmesi, tedarikçilerin e-fatura yazılımı veya vergi dairesi tarafından geliştirilen ve barındırılan bir yazılım üzerinden gerçekleştirilebilir. 

NRA, zorunlu bir e-fatura modelinin benimsenip benimsenmeyeceğine karar vermek için ilgili sektör paydaşlarıyla birlikte e-fatura teklifini değerlendiriyor. 2021 yılı sonuna kadar CTC projesinin benimsenmesine ilişkin bir kararın duyurulması bekleniyor. 

Sırbistan 

Tıpkı Bulgaristan gibi, Sırbistan da böyle bir reformun işletmelere sağlayacağı faydaların yanı sıra devlete de ticari faaliyetlere ilişkin bilgi sunması umuduyla zorunlu e-fatura uygulamasına geçme niyetinde olduklarını duyurdu.  

Sırbistan devleti; B2B ve B2G işlemleri için elektronik faturaların düzenlenmesini, e-fatura sistemini, bir e-faturanın içermesi gereken unsurları ve e-arşivlemenin ana hatlarını ortaya koyan e-fatura mevzuatını benimsedi. 

Faturaların ve diğer muhasebe belgelerinin de Mart 2021’de yasal olarak kabul edilen yeni projenin bir parçası olarak elektronik biçimde (Sırbistan elektronik faturalama standardına göre, UBL 2.1.) düzenlenmesi, iletilmesi ve dijital imza ile imzalanması gerekiyor.  

Mevzuata ilişkin daha fazla bilgiler yayınlanacak olsa da, yasa; mevzuatın aşamalı olarak yürürlüğe girmesini ortaya koyuyor: 

• 1 Ocak 2022’den itibaren: B2G e-faturaları zorunlu hale gelecek   
• 1 Temmuz 2022’den itibaren: Tüm vergi mükelleflerinin e-fatura alması ve bu faturaları saklaması zorunda olacak  
• 1 Ocak 2023’ten itibaren: Tüm mükellefleri, B2B e-faturalarını düzenlemek zorunda olacak 

Mevcut aşamada söz konusu e-fatura sistemine nasıl erişilmesi ve kullanılması gerektiğine dair ayrıntılar hala belirsizliğini koruyor. Ancak, B2G ve B2B faturalarının vergi dairesinin merkezi kayıtına gerçek zamanlı olarak rapor edilmesi beklendiğinden, sürecin bir CTC unsuru içereceği açık. 

Romanya 

AB’deki en büyük KDV açığına sahip olan (2017 yılı KDV açığı %35,5) Romanya, Standart Vergi Denetim Dosyası (SAF-T) gereksinimlerine uygun olarak vergi denetimleri getirmeyi planlıyor. Bu denetimlerin gelmesi durumunda, Romanya Mali İdari Ulusal Kurumu (ANAF) geniş bir işletme muhasebesi yelpazesinde daha fazla görünürlüğe sahip olacak. 

OECD (Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü) tarafından 2005 yılında geliştirilen SAF-T yükümlülükleri; içlerinde Portekiz, Lüksemburg, Fransa, Avusturya, Polonya, Litvanya ve Norveç’in de olduğu birçok AB ülkesinde uygulamaya başlandı. Bu ülkelerin izinden giden ANAF, SAF-T’nin uygulanmasını içeren bir proje duyurdu. Duyurunun ardından birkaç gecikme yaşansa da, projenin Temmuz 2021’de sonuçlanması bekleniyor. 

Hırvatistan 

Hırvatistan, çevrimiçi malileştirme de denen perakende işlemlerinin vergi dairesine gerçek zamanlı bildirimine ilişkin bir sistemi uygulamaya koyan dünyadaki ilk ülkelerden biri. 

Perakendeci dolandırıcılığıyla mücadele etmeyi amaçlayan sistem, nakit işlemlerin vergi dairesine gerçek zamanlı iletilmesini sağlıyor. Ayrıca, vergi dairesinin web uygulaması üzerinden mali makbuzu doğrulayarak vatandaşları da vergi uyumluluğunda yer almaya teşvik ediyor. 

Devlet, Ocak 2021’de vergi denetimlerini kolaylaştırmak amacıyla nakit işlemlerdeki mali makbuzlar için QR kodu gereksinimini uygulamaya aldı. Tüketiciler, web uygulamasına JIR kodunu girerek veya QR kodunu tarayarak makbuzlarını doğrulamak zorundalar. 

CTC girişimlerinin Avrupa’daki devletler ve vergi daireleri arasında giderek daha popüler hale gelmesiyle, bu tür rejimleri benimsemenin bölgedeki vergi politikası için yeni bir standart haline gelmesi uzun sürmeyecektir.